Duỗi một chút

Áo lụa Hà Đông - không xấu hổ khi nhận là phim nước mình 

Xác nào là em tôi 
dưới hố hầm này
trong những vùng lửa cháy
bên những vồng ngô khoai  

Trong một lớp học của trường trung học Hội An, cô bé học sinh với chiếc áo dài trắng có một vết mực tím loang nhàn nhạt ở vạt đang đọc bài văn được điểm cao nhất lớp của chính em. Một tiếng nổ, rồi nhiều tiếng nổ vang lên, rồi im lặng. Rồi những lời hát chậm buồn kia vang lên, Bài ca dành cho những xác người của Trịnh Công Sơn. Không nhạc đệm, tiếng hát chậm buồn như lời kinh cầu, những hình ảnh tang thương của chiến tranh trôi lướt qua. 

Đấy là một cảnh ấn tượng trong Áo lụa Hà Đông, bộ phim Việt Nam thứ hai mà em chủ động đi xem trong vòng gần 2 năm qua (bộ phim trước là Mùa len trâu - tháng 7/2005). 

Những thông tin về nó trên báo, trên mạng không dồn dập sỗ sàng với những tuyên bố giật gân theo kiểu chọc ngoáy vào trí tò mò, chỉ là một vài bài khen trên blog của những người mê phim và một vài tin nhanh trong mục văn hoá - giải trí thông báo về việc bộ phim đoạt giải Khán giả bình chọn trong Liên hoan phim Pusan. Chừng đó xem ra không đủ để một đứa lười xem phim và ít tò mò vớ vẩn như em phải động đậy thân mình ra rạp. Nhưng khởi chiếu vào thời điểm mà đa số khán giả còn chưa hoàn hồn sau khi dốc túi mua vé xem những bộ phim Tết dễ dãi, phim này vô tình lâm vào thế bất lợi thiệt thòi, điều đó khiến em có cảm giác không đành lòng. Khi xem xong phim thì em thấy mình không đành lòng cũng đúng. 

Nếu xếp thể loại (genre) theo kiểu IMDB (Internet Movie Database), Áo lụa Hà Đông sẽ hân hạnh mang dòng chữ drama vì nó có nghèo đói, chiến tranh, cái chết, đủ thành phần cho một bộ phim bi. Kịch bản cũng không có gì gay cấn lắm: Dần (Trương Ngọc Ánh) và Gù (Quốc Khánh) cùng thân phận ở đợ nên thương nhau. Hai người bỏ trốn vào Nam năm 1954, định cư ở Hội An, ngày ngày cào hến nuôi 4 con gái trong bối cảnh loạn lạc vì chiến tranh và thiên tai. Hai con gái lớn lên đi học, không có áo dài, Dần đem chiếc áo dài quà cưới ra sửa cho 2 đứa mặc chung... Nói chung,  bộ phim giống một bài thơ buồn được trình bày đa phương tiện. 

Về hình ảnh, màu phim hơi tối và xỉn, hợp với câu chuyện buồn. Góc quay khá đẹp, có cả những pha quay từ trực thăng và lưng chừng mặt nước gây cảm giác nôn nao. Những cảnh huy động diễn viên quần chúng đông đảo (toàn người gầy) như cảnh đoàn nổi dậy đốt đuốc đi trên đê hay cảnh đoàn người di cư giữa đồng trông sướng mắt. Đoạn cuối có cảnh chiếc thuyền nhỏ giữa dòng lũ và một slide show sử dụng những hình ảnh tư liệu về chiến tranh kiểu như ảnh em bé bỏng bom Napalm xen kẽ giữa những slice màn hình chỉ có một màu đỏ khá ấn tượng. Em thích những cảnh quay tối của phim, vì ánh sáng, ánh đèn vàng trên làn da ướt mưa của Dần trong ngôi chùa hoang, ánh trăng bạc trên đầu bé Ngô khi có chiếc trực thăng bay qua, đẹp nên thơ, cứ như ảnh em chụp í (hí hí). 

Âm nhạc của phim được nhạc sĩ Đức Trí bao thầu, một hỗn hợp từ dân ca, Văn Cao đến Trịnh Công Sơn và giao hưởng. Ngoài phần nhạc xập xình (mà bạn em bảo) bắt chước trắng trợn Tâm trạng khi yêu là có vẻ không ăn nhập lắm đến tiết tấu phim ra, các phần khác rất ổn. Tiếng nhị bài Buồn tàn thu của anh Gù da diết. Đoạn vọng cổ Lan Điệp của bé Ngô ngộ nghĩnh. Hay nhất là cái đoạn cho bè nữ hát Bài ca dành cho những xác người theo kiểu a capella. Nó hợp với cảnh bới tìm xác học sinh sau khi trường học bị bom, hợp đến mức khóc được. 

Tất nhiên, Áo lụa Hà Đông có thể bị một số nhà phê bình khó tính chê ở điểm này điểm kia (như bạn em không thích đoạn giữa giữa vì nó có vẻ dài dòng câu giờ còn em không thích thoại vì nó vẫn hơi cứng và nhân vật sinh ra ở Hội An mà nói giọng Hà Nội chuẩn hơn cả em, nhà văn, người Hà Nội, gốc!) nhưng nó thực sự là một tác phẩm điện ảnh tốt. Nó có một kịch bản gây xúc động và một dàn diễn viên khá, nó có những cảnh quay nên thơ và âm nhạc hay, nó nói về một thứ rất Việt Nam là áo dài, nó đã đoạt một giải tàm tạm ở một liên hoan phim tàm tạm, nó khiến chúng ta không xấu hổ khi nhận nó là phim nước mình. 

22/03/2007