Truyện ngắn

Đôi tất lụa

Một truyện ngắn miêu tả tâm trạng bốc đồng phù phiếm khá đặc trưng của nữ giới, nhất là của những người phụ nữ trước đây đã từng sống sung sướng nhưng nay bị đói khổ triền miên. Tác giả Kate Chopin (1851 - 1904) là một trong những tác giả mà tôi yêu thích nhất. Tôi chưa hài lòng về bản dịch này lắm, có lẽ vì đại từ chị hơi có vẻ xa cách.


Một hôm, chị Sommers nhỏ nhắn bỗng phát hiện ra mình có mười lăm đô la. Với chị, đấy quả là một món lớn và cái cách nó cộm phồng trong chiếc ví sờn cũ khiến chị có cảm giác về một điều gì quan trọng mà nhiều năm nay không được hưởng.

Chị cứ băn khoăn mãi về chuyện sẽ tiêu gì. Một hai ngày liền, chị dạo quanh thơ thẩn với trạng thái mơ màng nhưng cũng thực sự miệt mài suy xét và tính toán. Chị không muốn vội vàng để làm những việc gây hối tiếc về sau. Nhưng suốt đêm dài lặng vắng, chị nằm trằn trọc với những kế hoạch trong đầu đến nỗi chị có vẻ như đã thấy rõ cách thức đúng đắn và xác đáng để sử dụng đồng tiền.

Chị sẽ thêm một hoặc hai đô la, sắm cho Janie đôi giày đắt hơn loại bình thường chị vẫn mua, để bảo đảm nó sẽ bền hơn. Chị sẽ mua vài mét vải péccan mịn để may áo chẽn cho mấy thằng bé con lẫn cả Janie và Mag. Chị đã định vá lại cái áo cũ. Mag thì phải có một cái áo choàng nữa. Chị đã thấy mấy mẫu rất vừa, giá cả phải chăng ở một cửa hiệu. Và vẫn còn đủ tiền cho mấy đôi tất mới, mỗi đứa hai đôi, đỡ phải mạng mấy đôi cũ. Chị cũng sẽ mua mũ lưỡi trai cho lũ con trai và mũ lính thuỷ cho mấy đứa con gái. Viễn cảnh được thấy đàn con mặc áo mới tươm tất xinh xắn một lần trong đời khiến chị phấn khích đến độ không ngủ được.

Hàng xóm láng giềng đôi khi thường nhắc về những ngày xưa tươi đẹp mà chị Sommers nhỏ nhắn đã nếm trải trước khi nghĩ mình có thể làm vợ anh Sommers. Chị chưa bao giờ nuông chiều bản thân trong hoài niệm mục nát ấy. Chị không có thời gian, không một giây nào dành cho quá khứ. Những nhu cầu hiện tại thu hút mọi khả năng của chị. Một tương lai bất định và buồn thảm đôi lúc làm chị hoảng sợ, nhưng may quá, ngày mai ấy không bao giờ đến.

Chị Sommers là người hiểu giá trị của việc mặc cả, người có thể đứng hàng giờ cò kè bớt một thêm hai để món hàng chị muốn sẽ được bán dưới giá. Chị có thể chống nạnh nếu cần thiết, chị đã học được cách giành giật từng món hàng nhỏ, ôm khư khư với lòng quyết tâm bền bỉ cho đến lượt mình được phục vụ, bất kể phải đợi lâu thế nào.

Nhưng hôm đó, chị hơi uể oải và mệt mỏi. Hồi trưa, chị ăn rất ít, không, đúng lúc đó chị nghĩ lại, thực ra vì mải cho đàn con ăn và dỗ yên chúng, chuẩn bị để đi mua sắm, chị đã quên khuấy bữa trưa.

Chị ngồi trên chiếc ghế xoay trước một quầy hàng tương đối vắng, cố tập trung sức lực và can đảm để trả giá giữa một đám đông hau háu đang bị núi vải may áo sơ mi và vải gai mịn in hoa chắn quanh. Một cảm giác bải hoải ủ rũ lan khắp và chị quờ quạng tì tay lên quầy. Chị không đi găng. Càng lúc chị càng nhận ra tay mình đang chạm phải một cái gì đó êm dịu rất dễ chịu.

Chị nhìn xuống, thấy bàn tay nằm trên một chồng tất lụa. Một tấm biển gần đấy thông báo rằng họ đã giảm giá từ hai đô la rưỡi xuống còn một đô la chín mươi tám xu. Và một cô gái trẻ đứng sau quầy thì hỏi xem chị có muốn kiểm tra đường sợi dệt hay không. Chị cười cứ như thể vừa được mời kiểm tra một chiếc mũ miện kim cương lần cuối trước khi mua vậy. Nhưng chị tiếp tục cảm nhận được cái thứ đồ mềm mại rực rỡ xa xỉ ấy - giờ là bằng cả hai tay, nâng nó lên để xem vẻ óng ánh và cảm nhận nó trượt giữa các kẽ ngón tay như con rắn.

Hai vệt hồng ửng thình lình xuất hiện trên đôi má nhợt nhạt, chị ngước lên nhìn cô gái: “Em nghĩ có đôi nào cỡ tám rưỡi ở đây không?”. Bao nhiêu đôi cỡ tám rưỡi cũng có. Trên thực tế, những đôi cỡ ấy có nhiều hơn cả. Đây là một đôi màu xanh lơ, kia là mấy đôi tím oải hương, một vài đôi thì màu đen tuyền, đôi khác lại có màu xám ngả nâu nhạt. Chị Sommers chọn một đôi màu đen rồi nhìn thật gần và thật lâu. Chị vờ kiểm tra cái mặt sợi mà người bán hàng đảm bảo là tuyệt hảo.

"Một đô chín tám xu", chị đăm chiêu ra mặt, “Rồi, tôi sẽ lấy đôi này”. Chị đưa cô gái năm đô la, chờ cô ta trả lại tiền và gói đồ. Một cái gói sao mà nhỏ xíu! Nó dường như chìm nghỉm trong đáy chiếc túi đi chợ sờn cũ của chị.

Sau đó, chị Sommers không đi về phía quầy giảm giá. Chị gọi thang máy lên tầng trên, vào phòng đợi của quý bà. Tại đây, trong góc nghỉ, chị thay đôi tất sợi bông bằng đôi tất lụa mới mua. Chị chẳng sa vào nỗi băn khoăn cắn rứt hay tự tranh cãi, cũng chẳng cố gắng lý giải sao cho thoả đáng về động lực của việc mình làm. Chị không nghĩ gì cả. Chị có vẻ ngơi khỏi gánh nặng nhọc nhằn một lát. Chị đã dứt mình ra khỏi những thứ đó bằng một cơn bốc đồng vô thức, cơn bốc đồng chỉ đạo hành động của chị và khiến chị thoát ly khỏi trách nhiệm.

Cảm giác của tơ sống trên da thịt chị mới tuyệt làm sao! Chị tưởng như được ngả lưng trên ghế nệm và đắm chìm trong sự xa hoa của nó. Chị cứ như thế một lúc. Rồi chị đi giày, cuộn đôi tất sợi bông lại và ấn vào túi. Sau đó, chị băng sang đường tiến thẳng tới gian hàng giày và ngồi xuống thử.

Chị khó chiều. Người bán hàng không hiểu ý chị, anh ta không tìm ra kiểu nào hợp với đôi tất của chị, và chị không dễ hài lòng. Chị kéo váy, chìa chân ra và nghiêng đầu như thể đang liếc xuống người đánh giày, một đôi bốt mũi nhọn. Bàn chân và gót chân chị trông thật đẹp. Chị không nhận ra nổi là những thứ ấy thuộc về mình, là một phần thân thể mình. Chị muốn một đôi giày thật tuyệt hảo và sành điệu, chị nói với gã trai trẻ đang phục vụ mình, và chị không quan tâm đến chuyện giá tiền tăng thêm một hay hai đô la cho đến khi có được cái mình muốn.

Đã lâu rồi chị Sommers mới được mang một đôi găng vừa vặn. Vào những dịp hiếm hoi chị mua được một đôi, nó luôn đại hạ giá, rẻ đến nỗi sẽ là lố bịch và vô lý nếu cứ trông chờ nó vừa với tay. Giờ đây, chị tựa khuỷu tay vào quầy bán găng, một tạo vật xinh xắn, trẻ trung và dễ thương, thanh nhã và tinh xảo, đang được kéo dọc cổ tay xuống bàn tay chị Sommers. Chị vuốt nó lên trên cổ tay và gài khuy cẩn thận, và để yên một hoặc hai giây chiêm ngưỡng đôi bàn tay đi găng cân đối. Nhưng vẫn còn vài chỗ nữa để tiêu tiền.

Này là sách và tạp chí dựng ở cửa sổ một quầy dưới phố, cách đó vài bước. Chị Sommers mua hai tạp chí đắt tiền mà chị vẫn đọc hồi còn cuộc sống còn dễ thở. Chị mang chúng đi mà không cần gói bọc. Cũng như chị có thể nâng váy đi qua ngã tư đường. Đôi tất, đôi bốt và đôi găng vừa vặn thật tuyệt đã đem đến cho chị cảm giác được đảm bảo, cảm giác được thuộc về đám đông ăn diện.

Chị đang đói ngấu. Nếu là lần khác thì chị đã dằn cơn đói xuống cho đến khi về nhà, nơi chị có thể bày một tách trà và ăn tạm bất cứ cái gì sẵn đấy. Nhưng cơn bốc đồng đang dẫn dắt chị không cho phép chị chịu đựng thêm một chút nào nữa.

Có một nhà hàng ở góc đường. Chị chưa bao giờ bước qua cửa đó, từ bên ngoài, đôi khi chị thoáng bắt gặp những tấm khăn trải bàn sạch như ly như lau và đồ pha lê lấp lánh, và đám bồi bàn có bước chân khẽ khàng đang phục vụ những vị khách tân thời.

Khi chị bước vào, ngoại hình của chị không gây ra sự ngạc nhiên, khiếp đảm nào, như chị vốn hơi lo ngại. Chị ngồi xuống một bàn nhỏ riêng biệt, và một anh bồi cung cúc tiến tới chờ chị gọi món. Chị không muốn phí phạm, chị thèm một miếng ngon lành, với nửa tá sò, món thịt thủ béo ngậy trộn cải xoong, một cái gì ngọt - bánh kem xốp chẳng hạn, một ly rượu vùng sông Rhine, và cuối cùng là một tách cà phê đen.

Trong lúc chờ phục vụ, chị thong thả cởi găng tay và đặt bên mình. Rồi chị cầm cuốn tạp chí lên đọc lướt qua, rọc mấy trang dính bằng sống dao. Tất cả thật dễ chịu. Khăn bàn thậm chí còn sạch hơn cả khi nhìn qua cửa sổ, còn pha lê thì lấp lánh hơn. Những quý ông và quý bà yên lặng không nhìn thấy chị, họ cũng đang dùng bữa trưa bên chiếc bàn nhỏ như chị. Một điệu nhạc nhẹ nhàng dìu dặt đủ nghe, và gió nhẹ đang mơn man thổi qua cửa sổ. Chị nếm món sò, và đọc vài từ, và nhấp chút rượu màu hổ phách, và ngọ nguậy những ngón chân trong đôi tất lụa. Tiền ăn chẳng đáng bao nhiêu. Chị đếm tiền đưa anh bồi và để thêm một đồng xu trên khay, dù sao thì anh ta cũng đã cúi mình trước chị như thể trước một công nương dòng dõi hoàng gia.

Trong ví chị vẫn còn tiền, và điều cám dỗ tiếp theo xuất hiện dưới hình dạng của một áp phích quảng cáo kịch.

Khi chị vào đến nhà hát thì đã hơi muộn, vở kịch đã bắt đầu và chỉ còn chờ chị tới xong là rạp đóng cửa. Nhưng vẫn còn vài chỗ trống ở đây đó và chị được dẫn vào một trong số chỗ như thế, giữa những người phụ nữ ăn vận sáng choang, những người phải đến đây để giết thời gian, ăn kẹo và khoe những trang sức hoa mỹ. Có rất nhiều người khác đến đây chỉ đơn thuần vì vở kịch và diễn xuất. Thật an toàn để nói rằng không có ai ở đây chăm chăm xét nét những cử chỉ của chị Sommers đối với những người xung quanh. Chị thu vào trong mắt toàn cảnh sân khấu, những diễn viên và mọi người với một ấn tượng choáng ngợp, hút theo và tận hưởng nó. Chị cười khi đến màn hài kịch và khóc - chị và người đàn bà diêm dúa bên cạnh đã khóc suốt cảnh bi thảm. Và họ nói với nhau vài câu trong lúc xem. Và người đàn bà diêm dúa chấm khăn lên mắt và xì mũi trên một vuông khăn mỏng viền ren bé xinh thơm ngát và chuyển cho chị Sommers nhỏ nhắn hộp kẹo của bà ta.

Vở kịch kết thúc, nhạc ngừng, đám đông tản ra. Cứ như kết thúc một giấc mơ vậy. Mọi người toả về mọi hướng. Chị Sommers đi về phía góc đường chờ xe.

Một người đàn ông có đôi mắt tinh tường ngồi đối diện dường như muốn nghiên cứu gương mặt nhỏ nhợt nhạt của chị. Nó thách đố ông phải giải mã những gì ông thấy. Thật tình thì ông chẳng thấy gì ngoài việc ông đủ từng trải để nhận ra một ước ao cháy bỏng, một khát khao mạnh mẽ, rằng chiếc xe sẽ không bao giờ dừng lại ở đâu cả, mà cứ tiếp tục mang chị đi như thế mãi mãi.