Thư hằng tuần (số 98) 

Hà Nội, ngày 29 tháng 1 năm 2008 

Tôi có một thú vui, hơi kỳ quặc, đó là bày trò thử lòng mọi người, đoán trước phản ứng của họ và cười hi hí mỗi khi mình đoán đúng. Từ trước đến nay tôi đã thử bày khá nhiều trò, thường dưới dạng một bài viết trên mạng (đôi khi cũng có hình thức khác như ghi lời chê sau bìa sách hoặc im im giả làm người nước ngoài vào quán ăn, đợi đến lúc tính tiền mới nói tiếng Việt) và thấy rằng, càng ngày mình càng đoán đúng phản ứng của mọi người hơn. Tôi tự cho thế là mình đã tiến bộ trong khả năng phân tích tâm lý nhân vật, một khả năng không thể thiếu ở một người viết văn. 

Tuần vừa rồi, tôi lại thử khả năng phân tích tâm lý nhân vật lần nữa, và lần này tôi lại đúng.  

Cụ thể là tôi cho bức ảnh chụp một chai nước hoa nhái lên blog, forum, yêu cầu mọi người phát biểu cảm tưởng và đoán phản ứng. Tôi đoán rằng sẽ chẳng mấy ai nhận ra đó là chai nước hoa nhái và khi biết đó là chai nhái, một số người sẽ vội nói rằng ngay từ đầu mình đã biết nhưng không nói ra vì lý do này nọ…  Trên thực tế thì sau khi bài viết Mổ xẻ một chai nước hoa nhái đưa lên, sự việc diễn ra đúng như tôi dự đoán. Tôi và chị Vũ Thùy Trang (tác giả chính của bài phân tích nước hoa) cứ nhấm nháy nhau cười hi hí. Và sau khi cười, tôi chợt nổi hứng suy tư, liên tưởng sâu xa. Cái chuyện nước hoa nước hoét cỏn con này hóa ra cũng khiến chúng ta bộc lộ một vài nhược điểm to đùng. 

Đó có thể là thiếu tự tin: Bạn nhận ra là chai nước hoa có vấn đề, nhưng bạn không nói ra vì sợ mình nói hớ, sợ tôi phật lòng, sợ những người khác nhìn vào chê cười… Tất cả những nỗi sợ ấy xuất phát từ sự thiếu tự tin. Nếu bạn tự tin, bạn sẽ chả sợ những thứ vớ vẩn như vậy. Vì xét cho cùng, đây chỉ là một chuyện nhảm nhí tầm phào, chẳng ảnh hưởng gì đến vị thế đất nước, càng không phương hại tới thu nhập hay kết quả học tập của bạn. Tuy nhiên, nếu trong công việc hay học tập mà bạn cũng thiếu tự tin như vậy thì bạn đã gián tiếp hạ thấp vị thế đất nước đấy. Bạn có nghe rằng người Việt ta luôn bị chê là có khả năng nhưng thụ động rụt rè không? Sự thụ động rụt rè đến từ những biểu hiện rất nhỏ như chuyện nhận ra mà không nói thế này thôi. 

Đó có thể là sự thiếu tự trọng: Bạn không đủ hiểu biết và sành sỏi để nhận ra đó là chai nước hoa nhái nhưng bạn lại không thẳng thắn thừa nhận việc đó (rất đơn giản, chỉ cần nói: “Tôi không biết” là xong). Khi thấy người ta nói nó là nhái, bạn vội vàng hùa theo, làm ra vẻ như là chính mình cũng nhận ra từ lâu. Theo tôi, đó chính là thiếu tự trọng. Điều này còn nguy hiểm hơn thiếu tự tin nhiều. Vì một người không đủ tự trọng đến nỗi nhận vơ cả một thứ vặt vãnh và phi lợi nhuận như kiến thức về một chai nước hoa, thì sẽ sẵn sàng nhận vơ những thứ lớn và đem lại lợi nhuận nhiều hơn như bài kiểm tra, luận văn, bằng cấp, thành quả lao động - sáng tạo... Và một đất nước sẽ ra sao nếu người đi học thì quay cóp, người đi làm thì gian dối, người sáng tạo thì ăn cắp?  

Đó có thể là sự thờ ơ, vô cảm: Bạn biết chai nước hoa có vấn đề. Bạn biết có thể người mua chai nước hoa đã bị lừa. Nhưng bạn im lặng, bạn không cung cấp kiến thức, mặc kệ cho người mua lĩnh hậu quả và những người khác có thể bị lừa trong tương lai. Đó chính là sự thờ ơ, vô cảm. Xã hội sẽ ra sao nếu ai cũng như bạn, có hiểu biết mà không chia sẻ, thấy điều xấu mà không tìm cách ngăn chặn? Dân trí sẽ mãi thấp lè tè còn tội phạm và cái ác sẽ hoành hành.  

Chết chửa, hình như tôi bắt đầu lên cơn lẩm cẩm rồi. Từ chai nước hoa bé tin hin mà tôi lôi ra toàn chuyện đao to búa lớn. Nhưng các bạn hãy thử nghĩ mà xem, chẳng phải mỗi người trong chúng ta cùng với những hành động rất nhỏ của mình đã góp phần làm nên xã hội, làm nên đất nước ư? Thay vì kêu ca rằng xã hội ngu dốt lọc lừa, đất  nước nghèo nàn lạc hậu, bạn hãy làm một việc để góp phần thay đổi tình hình. Đừng nghĩ việc đó là phải hoành tráng ghê gớm, đôi khi nó chỉ đơn giản là nói với người khác rằng bạn biết hay không biết điều gì, vậy thôi. 

Hẹn các bạn thư tuần sau. 

Trần Thu Trang 

Xem thêm: