Thư hằng tuần (số 78) 

Hà Nội, ngày 11 tháng 9 năm 2007

Hôm trước, tôi có khoe với các bạn về trò giải trí mới là tham gia trang Yahoo Hỏi & đáp. Đến hôm nay, sau vài tuần “giải trí” cật lực, tôi đã thu thập được nhiều thứ hay ho để kể cho các bạn. Tôi phải nói sơ qua cho các bạn nghe về quy tắc tính điểm như thế này. Khi mới tham gia Yahoo Hỏi & đáp, bạn được 100 điểm làm vốn. Cứ đặt một câu hỏi, bạn bị trừ 5 điểm, trả lời một câu thì được cộng 2 điểm. Nếu có câu trả lời được người hỏi chọn hoặc được số đông bình chọn là giải đáp tốt nhất, bạn sẽ có 10 điểm. Tích luỹ đến số điểm nhất định vài trăm vài nghìn gì đó thì bạn sẽ được lên một bậc. Có bảng xếp hạng chung cho các thành viên và những người có nhiều giải đáp tốt sẽ được danh hiệu “Đóng góp hàng đầu”. Điểm, cấp bậc, danh hiệu thì chỉ để cho vui thôi, chúng không đem lại tẻo teo vật chất nào. Vậy mà cũng có nhiều người làm đủ trò ma giáo vì chúng đấy.

Một nhân vật lấy tên là Nguyen Quoc T. thì lập vài ba tài khoản (nick), một nick đặt ra những câu hỏi thuộc hàng siêu dễ như “khẩu hiệu của Vinaphone” là gì hay “điện thoại nào đắt nhất thế giới”, nick kia vào trả lời, rồi nick đặt câu hỏi lại chọn câu trả lời kia làm giải đáp tốt nhất. Thế là lên ngàn điểm ngon ơ! Vấn đề là ở chỗ những câu trả lời được chọn kia thường nghèo nàn, cụt lủn, thậm chí sai bét (chẳng hạn, nhân vật ấy bảo khẩu hiệu của Vinaphone là “Mọi lúc mọi nơi”), chất lượng thua xa những câu trả lời của người khác. Cái sự sai bét mà vẫn ăn 10 điểm này làm một số thành viên sinh nghi. Họ lật lại các bản lưu và phát hiện ra rằng nhân vật này chuyên trả lời câu hỏi của 1-2 nick, và lúc nào được 10 điểm. Dấu hiệu gian lận đã rõ ràng. Vài người, trong đó có tôi, bắt đầu lên tiếng công khai chỉ trích về chuyện này. 

Rồi các bạn biết nhân vật Nguyen Quoc T. phản ứng ra sao không? Hết giở giọng bề trên ban ơn bảo rằng làm vậy là đóng góp kiến thức (kiến thức sai lè lè, ai cần mà góp!), anh ta lại quay sang mắng mỏ các thành viên về tội ham hố điểm số (con lươn ngắn chê con trạch dài!) và lôi đích danh tôi ra chửi (vì tôi đã cảnh báo mọi người đừng trả lời các câu hỏi của các tài khoản đáng ngờ kia). Đến khi nhiều người cùng lên tiếng phản đối, thậm chí có ý kiến còn đòi ban quản lý xoá tài khoản vĩnh viễn, thì anh ta lại nỉ non rằng anh ta gian lận như vậy để góp điểm làm vui lòng một người bạn đang ngồi xe lăn. Ôi, tôi thề với các bạn, đọc đến đoạn ấy, tôi nghĩ, mình mà gặp tên này, chắc mình cho hắn vài quả thụi vào mặt mất!

Một nhân vật khác có nick là Abc thì lại gian lận dưới nhiều hình thức hơn. Ngoài việc tạo thêm nick để tự hỏi tự trả lời tự chấm 10 điểm, Abc còn dùng các tài khoản ấy bình chọn cho câu trả lời của mình, những câu trả lời nghiêm túc thì ít “trớt quớt” thì nhiều. Quy định của trang Yahoo Hỏi & đáp đặt ra là trong thời gian bình chọn câu trả lời tốt nhất, tên của người trả lời sẽ được giữ kín (một dạng rọc phách các bạn nhỉ). Và để không bỏ phiếu nhầm, nhân vật này đã đánh dấu câu trả lời của mình bằng mấy dấu hoa thị (*). Khá nhiều thành viên có câu trả lời công phu, giàu thông tin bị mất điểm oan vì trò ma giáo này. Bằng vài dấu hoa thị và vài cái nick, Abc đã “cướp trắng” công sức của những người giải đáp tử tế để leo lên vị trí cao nhất bảng xếp hạng. Rồi tập thể thành viên cũng phát giác sự việc (có lẽ sau vụ Nguyen Quoc T., tất cả trở nên cảnh giác hơn với những người điểm cao), những câu chất vấn liên tiếp bung ra, Abc im lặng. Không một lời xin lỗi, anh (cô) ta lặn luôn một hơi, không thèm sủi tăm.

Như tôi nói ở đầu thư, điểm số, cấp bậc, danh hiệu trong trang web chỉ để cho vui. Không ai được trả một xu cho mỗi điểm 2, điểm 10 họ kiếm được. Nhưng mọi người cũng rất trân trọng điểm số, cấp bậc, danh hiệu. Bằng các thủ đoạn gian lận trắng trợn của mình, những con sâu như Nguyen Quoc T. và Abc thực sự đã làm những người trả lời nghiêm túc cảm thấy nản lòng. Chẳng ai muốn bỏ công sức ra chỉ để một số kẻ gian dối hưởng lợi (dù cái lợi thuộc về tinh thần, rất tượng trưng, rất nhỏ). Ấy là chưa kể việc những câu hỏi - câu trả lời kém chất lượng được tạo ra cốt để lấy điểm chứ không phải cung cấp kiến thức hay thông tin ấy vẫn tồn tại như một thứ rác khiến không ít người tin theo và nhầm lẫn… Thật may, cộng đồng đã lên tiếng.

Giờ thì trang Yahoo Hỏi & đáp đã đông vui hơn nhiều. Mỗi khi có hiện tựợng gian lận hoặc dấu hiệu của nó, mọi người đều phát hiện, lên tiếng cảnh báo và báo cáo ban quản lý chấn chỉnh rất kịp thời. Không còn bị ức chế vì chuyện điểm số sai lạc, mọi người hăng hái trả lời hơn. Các câu trả lời ngày một hay hơn. Các câu hỏi cũng vì thế mà ngày một nhiều hơn. Tôi vừa tận hưởng niềm vui được là một trong một số người đạt danh hiệu “Đóng góp hàng đầu” vừa cảm thấy hụt hơi. Có lẽ một vài tuần nữa là tôi… hết vốn, chẳng còn gì đóng góp cho cộng đồng nhỏ bé đáng yêu ấy nữa. Nhưng không sao, trong thời gian ngắn ngủi vừa qua, tôi đã rút ra được nhiều điều bổ ích cho cả công việc lẫn cuộc sống. 

Về công việc, đó là nhiều kiến thức thú vị về văn hoá xã hội cũng như tiếng Việt, một vài diễn biến tâm lý của nhân vật phản diện (biết đâu trong tác phẩm sắp tới của tôi lại có nhân vật như Nguyen Quoc T. hay Abc). Về cuộc sống, đó là một băn khoăn không nhỏ về tư cách của một số người trẻ (ở trên mạng vô tư mà người ta còn tìm đủ cách gian lận thế này thì trong đời thực với cơm áo gạo tiền liền khúc ruột họ còn bon chen kinh khủng đến đâu) và một câu hơi bị danh ngôn: “Kẻ xấu chỉ hoành hành khi người tốt ngồi im”.

Trang 

Tái bút cho tiếng Việt: Các bạn có bao giờ viết một câu hay một đoạn văn tả cái thứ vàng vàng ấm ấm hay rọi xuống đầu chúng ta trong những ngày mùa hạ không? Các bạn gọi nó là gì? Nếu bạn gọi nó là tia nắng mặt trời thì cho phép tôi cười các bạn một cái vì đã viết thừa nhé. Bạn đâu cần phải viết đến bốn chữ như vậy, tia nắng dĩ nhiên là của mặt trời rồi, chứ chẳng nhẽ của mặt trăng!

Xem thêm: