Thư hàng tuần (số 22) 

Internet, ngày 15 tháng 8 năm 2006 

Ấy chết, không phải tôi có ý định dọn nhà lên ở hẳn trên mạng đâu, tôi dùng Internet như một địa danh chẳng qua vì chủ đề của bức thư tuần này. 

Không nghi ngờ gì cả, tôi là một cư-dân-mạng. Tôi viết và liên hệ với độc giả trên mạng, cái này có lẽ không cần chứng minh kẻo mất thời gian (của các bạn). Tôi kiếm tiền trên mạng, một phần thu nhập (không cao lắm) của tôi đến từ quảng cáo đặt trên các trang web tôi quản lý. Và nếu như bạn đã đọc Nhật ký tình yêu TIO, bạn còn thấy tôi yêu trên mạng (ôi, tình yêu hay tình yểu!). Tóm lại, nếu như Internet tiến hành cấp chứng minh nhân dân, hộ chiếu hay bất cứ giấy tờ bắt buộc nào, tôi sẽ là một trong những kẻ đi xếp hàng nộp hồ sơ đầu tiên. Thế nhưng, nộp hồ sơ là một chuyện, hồ sơ có được duyệt không lại là chuyện khác. 

Tuần trước, trong một lần lang thang các blog, tôi thấy một bức ảnh mình chụp được dùng để minh hoạ cho một bài tâm sự của một bạn. Điều hơi lạ lùng ở đây là mọi bức ảnh của tôi trên net vốn có một dòng chữ “bản quyền” nho nhỏ ở góc, nhưng lần này tôi nhìn mỏi mắt mà không tìm thấy dấu vết nào của dòng chữ trên bức ảnh kia. Tất nhiên, mọi chuyện cũng đơn giản khi tôi gửi mail cho người chủ blog đề nghị thêm vào bài viết một dòng chú thích về nguồn gốc bức ảnh và bạn đã làm rất kịp thời. Nhưng việc không có gì ầm ĩ ấy khiến tôi phải chột dạ mà ngồi kiểm điểm lại mình. 

Biết đến internet từ hơn năm năm trước, cho đến nay, tôi đã làm cư dân mạng được gần hai ngàn ngày. Những thứ hổ lốn từ văn thơ đến tranh ảnh và các file nhạc hay phần mềm tôi đã đưa lên mạng trong khoảng thời gian ấy có lẽ phải lên đến hàng chục gigabyte chứ không ít, những năm năm cơ mà. Nhưng chỉ khoảng hai năm trở lại đây, tôi mới bắt đầu có ý thức đôi chút về cái gọi là bản quyền. Trước đó, mọi chuyện diễn ra thật đơn giản, tôi nhúc nhích một vài ngón tay, phải chuột rồi trái chuột hay ctrl + c rồi ctrl + v, chẳng suy nghĩ gì. Còn bây giờ… chỉ một câu nói ngắn trích dẫn từ trên báo cho thư hàng tuần tôi cũng cố gắng ghi nguồn, trong www.sachcuatrang.com, tôi chỉ sử dụng ảnh minh hoạ do chính mình chụp. Thậm chí, ảnh con mắt của tôi ở đầu trang cũng do tôi tự chìa máy ảnh ra xa và bấm. 

Có hai lý do khiến tôi trở nên có ý thức một cách hơi… kỳ quặc như thế. Lý do thứ nhất, tôi sợ rắc rối. Ở một khía cạnh hay lĩnh vực hạn hẹp nào đó, tôi có thể coi là người nổi tiếng. Chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể khiến tôi gặp những phiền phức lớn, sa vào những đám đông tranh cãi, thậm chí biến thành bị cáo trong những vụ kiện tụng. Nhưng với một môi trường internet hầu như không có ai đóng vai trò trọng tài tuýt còi, lý do sợ chuyện lôi thôi về mặt pháp lý hay dư luận không phải điều quan trọng nhất. Tôi cố gắng tôn trọng bản quyền như hiện nay phần nhiều vì lý do thứ hai, lý do xuất phát từ sự đồng cảm. 

Tôi đã từng sáng tạo nên tôi hiểu nỗi cực nhọc cũng như niềm hân hoan của một người sáng tạo. Tôi đã từng tức giận vì những hành động vô tâm nên tôi hiểu sự phẫn nộ của một người thấy thành quả sáng tạo của mình bị “bắt cóc” hay “làm nhái”. Tôi cũng đủ kinh nghiệm để không đánh giá những sản phẩm sáng tạo bằng những cái thước, chiếc cân hay những giá trị tiền bạc thông thường. Đôi khi, để có một thành quả dù rất nhỏ như một bài thơ tứ tuyệt hay một bức tranh in trên bao diêm, người ta cũng phải bỏ công sức và thời gian tương đương với một cuốn sách dày mười lăm centimet. Và mỗi lần định ctrl + v cái gì, tôi thường tự nhắc mình như vậy. 

Tất nhiên, quãng đường để tôi trở thành một người-online-kiểu-mẫu hãy còn dài, dài lắm. Tôi đang viết thư cho các bạn trên hệ điều hành Windows, với phần mềm Microsoft Office, trong tiếng nhạc từ đĩa Metallica, tất cả đều không phải đồ “chính hãng” (nói nôm na là lậu ý mà). Nhưng dù sao tôi vẫn nghĩ, để thay đổi tình hình vi phạm bản quyền tràn lan ở Việt Nam hiện nay, những người Việt online như tôi và các bạn có lẽ nên bắt đầu từ một điều nhỏ nhặt trên website cá nhân và blog: những dòng trích dẫn và những bức ảnh được ghi rõ nguồn. 

Trang

(Xin cảm ơn các bạn Trang NEU, Pittypat và một số bạn khác đã đem đến cho tôi ý tưởng về bức thư này)

Xem thêm: