Góc đọc sách

Nếu bỏ qua lời nói đầu...

Bạn đã bao giờ rơi vào tình cảnh mua một cuốn sách lâu rồi mà cứ giở ra đọc được một phần ba cái lời nói đầu lại gập vào chưa? Tôi thì trải qua việc này vài lần và rút ra kết luận: Đôi khi chỉ vì cái lời mào đầu vòng vo nhạt nhẽo mà cả cuốn sách (có thể là) hay bị bỏ quên đi mất.

Cuốn "Tiếng đàn môi sau bờ rào đá" của Đỗ Bích Thuý (NXB Công an Nhân dân 2005) có lẽ cũng chịu số phận quên lãng hẩm hiu vậy, nếu như tôi không đặt nó vào ba lô mang đi Bắc Hà. Và ở trong một căn phòng gỗ trông ra trời núi xanh ngăn ngắt thỉnh thoảng lại có một vài bóng người phụ nữ Mông dắt ngựa lướt qua, tôi đã đọc cuốn sách ấy. Tập truyện ngắn hình như đang nói về chính khung cảnh tôi (và các bạn, qua bức ảnh minh hoạ) đang nhìn. 

Nói một cách văn hoa theo tên cuốn sách, trong hơn bốn trăm trang giấy, người ta thấy 21 tiếng đàn môi. Có thể từng nốt nhạc khác nhau nhưng vì cùng một người thổi ra nên dù biến tấu luyến láy thế nào thì điệu nhạc phát ra vẫn mang một phong cách chung. Để cho dễ hình dung, tôi sẽ ví tập truyện ngắn như thể một bản nhạc gồm nhiều chương được viết ra từ một nét giai điệu đã âm vang trong đầu nhạc sĩ. Ở đây, thứ âm vang xuyên suốt các truyện chính là không khí vùng cao, nơi “sương che kín hết những đỉnh núi cao”, “gió thốc qua nương tam giác mạch”, “hoa lê bật bông trắng”, những câu chuyện kể về mảnh đời của May, của Mí, của Kía... diễn ra ở đó. 

Một người con gái khi mới về nhà chồng đầu vai tròn đầy như nắm xôi, sau năm sáu năm chỉ còn chỏm xương nhọn nhô lên khiến người chồng mới ôm vào đã vội vàng buông ra. Một người đàn bà héo hắt làm cục đá kê chân cột nhà người lặng lẽ để những đứa trẻ không phải do mình sinh ra nhay nhay đầu vú chưa bao giờ được căng sữa. Một thầy giáo trở lại nơi mà mười năm trước anh trốn chạy để rồi nhận ra niềm hạnh phúc không mong mà trời vẫn cho dù cố giữ nhưng vẫn tuột khỏi tay... Những câu chuyện khiến người đọc khó có thể ngừng ngậm ngùi.

Không hiểu sao tôi nhớ nhất truyện Con dê bốn mắt, có lẽ vì cái kết thúc gọn gàng của nó. Hai anh chàng “yêng hùng bản” cùng thích một cô gái. Một anh có xe máy nên cô gái thích. Còn một anh có con dê bốn mắt nên bố mẹ cô gái quý. Hai anh hầm hè nhau và kết cục anh có xe máy xô con dê bốn mắt đang có mang xuống vực để chạy đến nhà cô gái. Cô gái đã lấy người khác còn anh chủ con dê ngồi khóc bên bờ vực. Nhanh gọn bất ngờ và bế tắc, cái kết thúc chứng tỏ một kỹ năng viết và một quyết định táo bạo dám động đến những vết gợn đau trong lòng độc giả. Tất nhiên, xen giữa những bi kịch là những nét tươi, không hẳn là vui nhưng khiến người ta nhẹ lòng hơn.

Cái tên Đỗ Bích Thuý với tôi không có gì thân thiết, tôi đọc "Tiếng đàn môi..." với một cặp mắt không hằn định kiến rằng thì là tác giả đấy viết tốt hay cuốn đấy chán, chính vì vậy tôi tin rằng cảm nhận của mình về giọng văn không đến nỗi thiên vị lắm (có chăng là cái khung cảnh tôi đã ở khi đọc sách nó quá hợp khiến tôi cảm thấy xúc động). Đỗ Bích Thuý có một giọng văn nữ tính mềm mại, truyện nào cũng tràn đầy những miêu tả những so sánh mộc mạc nhưng không kém tinh tế, truyện nào cũng êm như ru đưa người ta vào khung cảnh vùng cao hùng vĩ, dẫn người ta đi gặp những người Mông người Tày cả tin vụng về và đôi khi u tối nhưng lại rất đẹp bởi trong họ những tình cảm bản năng đang cháy thật lòng. 

Và tôi thì thật lòng thích cuốn sách, một cuốn sách mà nếu được bắt đầu lại, tôi sẽ bỏ qua cái gọi là lời nói đầu.