Góc đọc sách

Cười mà chát 

Bạn đang vào mục Góc đọc sách trên www.sachcuatrang có nghĩa là bạn cũng khá quan tâm đến đời sống văn học nước nhà, nhỉ. Vậy thì chắc hẳn bạn đã một lần nghe đến tên cuốn sách đoạt giải B cuộc thi tiểu thuyết của Hội nhà văn Việt Nam, cuốn Tìm trong nỗi nhớ. Chẳng rõ do một cái duyên xoay vần nào đó, tôi lại đánh bạn với hai người cháu họ của tác giả. Hai người bạn này có chất ngộ nghĩnh hài hước rất chung mà cũng rất riêng trong cả ngôn ngữ nói lẫn viết. Tôi có ý thắc mắc thì một chị giải thích phong cách ấy có được là nhờ “gia truyền”. Tôi vẫn nghĩ chị đùa, cho đến khi tôi đọc tác phẩm mới của cô Mai, tiểu thuyết Trên đỉnh dốc… 

Toạ lạc ở nước Pháp, trong một thành phố biển, trên đỉnh dốc phố Cối Xay - một phố nghèo ngoại ô hun hút gió, ngôi nhà ấy được gọi là Nhà Coldy. Đó là một tập hợp những khu căn hộ ọp ep trong diện quy hoạch treo được bà chủ tên là Coldy thu vén cho thuê với giá “sale off” 25-30%. Những ngôi nhà tồi tàn với những trang bị lỗi mốt, xấu xí và hỏng hóc ấy là nơi dùi mài kinh sử những con người ưu tú đến từ đất nước hình chữ S bên kia lục địa Âu Á.

Họ là những giáo sư tiến sĩ hay bét nhất cũng sắp là thạc sĩ, toàn mầm non trí thức lãnh đạo cho các ngành khoa học mũi nhọn của nước nhà trong tương lai cả. Giáo sư Trường, đi Tây nhiều, giáo điều, cứng nhắc. Phó giáo sư Cao, khái tính, gàn dở, thiệt thòi. Khang, gày, vĩ nhân tỉnh lẻ. Thuỳ, xấu, đạo đức vênh váo. Sơn, lồng lộng tri thức. Thái, nhạt nhoà tính cách. Thư - em gái Thái, lỡ một lần đò quay sang viết văn. Các nhân vật ở nhà Coldy tưởng như một tiểu đội trí thức ô hợp hoá ra lại liên quan mật thiết với nhau bằng các mối dây chằng chịt trong một giới khoa bảng nước Việt không lấy gì làm rộng lớn. Ông Cao bị bố Sơn trù dập, Thái là người kế vị bố Sơn ở trường, Thư em gái Thái sang dự hội thảo rồi yêu Sơn lại viết truyện đả kích bố Sơn...

Qua những mối quan hệ đan cài này, bạn đã thấy câu chuyện có tí hấp dẫn nào chưa? Chắc là rồi nhỉ! Nhưng theo tôi, đó chưa phải là thứ hấp dẫn nhất trong truyện, thứ hẫp dẫn hơn là giọng văn chế nhạo và châm biếm cùng những thực trạng mà thứ giọng ấy kể cho chúng ta. Bao nhiêu thói tật thiển cận, bảo thủ, ham hư danh, thậm chí đạo đức giả của các bậc trí thức nói riêng và của cả một xã hội ham chuộng những thứ lễ nghi, hình thức, phô trương và nặng nề, ồn ào và sáo rỗng được phơi bày trong từng trang sách. 

Từ chuyện tiến sĩ hữu nghị (luận án khoa học nhưng các giáo sư nhận xét chỉ toàn tuyên dương tinh thần chống Mỹ) thời khối xã hội chủ nghĩa còn vững chắc đến chuyện đóng mấy trăm USD để có tên trong những cuốn sách lưu danh đại loại như “100 bộ óc vĩ đại của thế kỷ” hay “50 nhà khoa học ưu tú” xuất bản hàng năm ở Mỹ đầu thế kỷ 21. Từ chuyện cụ tổ đỗ tiến sĩ, bố là giáo sư thì con cháu không được phép làm thợ may hay doanh nhân đến chuyện thầy giáo lạm dụng vị thế để gạ tình... Tất cả được kể bằng một giọng rị mọ đầy tính thống kê khoa học, và ôi thôi là châm chích. Với tư cách là người ưa thể loại văn trào lộng, lại hàng ngày hàng giờ được nghe, được chứng kiến những cảnh bức xúc của chuyện học hành thi cử, tôi đã hơn một lần bật cười và (nói vô phép các bạn) vỗ đùi đen đét khi đọc Trên đỉnh dốc. 

Với tư cách là một người chuyên môn bán văn, tôi có thể tỉnh táo và thẳng thắn mà phát biểu: Trên đỉnh dốc là một cuốn sách khó bán chạy. Cái tên không đủ tính mời gọi. Bìa không đủ tính hấp dẫn. Giọng văn và cấu trúc truyện bắt người đọc phải động não tương đối để xâu chuỗi. Đoạn kết lại còn hơi hụt hẫng, không có được cái dữ dội bùng nổ mà người đọc rất mong đợi. Thói đời, sau khi đã đọc đến hai phần ba truyện đầy những tình huống kết án ngấm ngầm thì người ta muốn có một phiên toà oanh liệt. Nhưng cuối cùng, chắc bởi tác giả là một phụ nữ cần yên thân nên thay vì đưa ra một bản án đích đáng làm thoả mãn nỗi bất bình đã dồn nén từ đầu truyện của độc giả lại quàng cho cuốn sách một cái kết gần như sự tha bổng đầy ấm ức khiến người đọc nóng tính như tôi đâm ra bứt rứt. 

Nhưng nói đi thì cũng phải nói lại, biết đâu trong xã hội vẫn đầy rẫy những điều chướng tai gai mắt như hiện nay, cái trạng thái lưng lửng đầy chua chát như thế mới chính là thứ làm nên cuộc sống!